Rumsdorp Landschapsvenster (OMD, 2004)
Het dorpse weefsel met motte en kapel De castrale motheuvel of feodale motte van Rumsdorp ligt in de vallei van de Dormaalbeek (vroeger Molenbeek) ten noordwesten van de kerk en ten zuidwesten van de watermolenhoeve Pitsaer. De castrale kapel op de kaart van Jacob van Deventer (ca. 1560), aangeduid als eenbeukige kapel met westertoren, is normaliter de verre voorloper van de huidige Sint-Gilliskapel. Feodale motte (links) en Sint-Gilliskapel (rechts) Foto: G. Wemans
Sint-Gilliskapel De Sint-Gilliskapel (foto: G. Wemans) Het éénbeukig eenvoudige bedehuis werd in 1726 gebouwd. Een gedenksteen op de zijgevel herinnert nog aan de Luikse parochie 'Extensis Capituli Sancti Lamberti Leodiensi'. De westelijke gevel en de bijgebouwen dateren uit de 19de eeuw. Er is een portiekaltaar met een schilderij van de 'Onbevlekte Ontvangenis' uit de 18de eeuw. In de kerk bevindt zich de mooie grafsteen van Egidius de Velpen (+20 september 1659) en een oud beeldje van Sint-Gillis. In de nabijheid van de kerk staat een kleine kapel toegewijd aan Sint-Wivina (1885) en in het vroegere schooltje - enkele meters verderop - kan men nu nog steeds een Mariabeeld aanschouwen in de voorgevel langs de straatzijde, op 29 juni 1933 ingehuldigd door de toenmalige gemeenteraad. Meer info
ca. 1560
Middeleeuwse (feodale) motte De middeleeuwse (begin 13de eeuw) aarden ophoging van 9 m hoogte en 120 m basisomtrek werd bij K.B. van 13/3/1979 als monument gerangschikt. Hij is nu nog eigendom van de familie Pitsaer. Feodale motte (foto: G. Wemans, 04/09/2018) Meer info over deze castrale motte
Molenhoeve Pitsaer De molenhoeve Pitsaer (Spikkaertstraat 44) met paardenstallen (1786) en een poortgebouw (1862) is nu nog eigendom van de familie Pitsaer die gedurende 155 jaar de burgemeester van het dorp leverde (vanaf 1808 tot 1970 met een onderbreking van 1824-1830). De molen is een goed bewaard geheel van 3 verdiepingen. Alleen het molenrad ontbreekt. Boven de ingangsdeur staat het jaartal 1861 en onder het hoekvenster van de eerste verdieping leest men een Latijnse spreuk (1815) die herinnert aan de molenaar-burgemeester. De molenaarswoning is omgebouwd tot een herenhuis. Meer info (en foto) Siertuin van de Pitsaerhoeve Monumentenwacht. In de kijker: Pitsaerhoeve in Rumsdorp.
Hoeve Blavier (Doelstraat 1) 1865 Gesloten hoeve met kern uit de 17de eeuw. Bakstenen gebouwen onder zadeldaken met pannen, gegroepeerd rondom een vierkant gekasseid binnenerf met groen eilandje waarop esdoorn geplant, als restant van mestvaalt. Kreeg medio 19de eeuw haar huidig grondplan, zoals op de kaart van Popp (ca. 1860) nog duidelijk afleesbaar is. De weg liep doorheen het erf richting brouwerij. In 1908 zijn schuur en dak van het woonhuis afgebrand en heropgebouwd. Poorthuis vertoont een gecementeerde gevel met steenvoegen onder zadeldak, waarin verankerde rondboogpoort met duiventil aan erfzijde in een vlakke kalkstenen omlijsting met negblokken. Het woonhuis met gecementeerde gevel (foto, 2000) en dito plint telt twee bouwlagen met acht traveeën waarin beluikte vensteropeningen. Versierde muurlijsten met geometrische motieven en ruitvormen verlenen de gevelordonnantie een chromatisch effect. Toegang via bordes met trap en stenen balustrade, leidt naar deur met bovenlicht, gevat in een hardstenen vlakke omlijsting. De muuropeningen van beide met klimop begroeide stalvleugels uit medio 19de eeuw onder pannen zadeldak en twee bouwlagen tellend, kregen een vlakke hardstenen omlijsting. Een gevelsteen boven de noordelijke inrijpoort met duiventil vermeldt aan de buitenerfzijde het jaartal 1631. Schuur met dito begroeiing in oostvleugel is van dubbele inrijpoort voorzien. Midden deze pastorale site dommelt een bijna verzonken langgerekt tweeledig bakstenen gebouw onder pannen zadeldak uit het midden van de 19de eeuw in. Deze voormalige brouwerij, opgericht in 1842 en ambachtelijk bedrijvig tot in 1916, ligt er als werkloze getuige van een voltooid verleden tijd. De familie Blavier heeft zich in de eerste helft van de 17de eeuw in het dorp komen vestigen. Dit bouwkundig erfgoed is nog steeds ononderbroken in het bezit van de familie Blavier. De voormalige brouwerij (foto 2000) Hoeve van 1847 (Dr. A. Goffinstraat 16-18). Foto

Sint-Wivinakapel Op de hoek van de Sint-Gillisstraat en de Spikkaertstraat bevindt zich de Sint-Wivinakapel, eigendom van de familie Pitsaer. Deze bakstenen kapel onder leien zadeldak met driezijdige koorsluiting (bouwjaar 1886) werd waarschijnlijk opgericht naar aanleiding van een wilsbeschikking van Isabelle Pierco (1821-1879), echtgenote van Jean-François Stevens (1811-1885), huisarts en burgemeester van Rumsdorp (1860-1885), als aandenken van vijf van hun zeven kinderen die een vroege dood stierven. Toch kunnen deze mensen de kapel niet zelf opgericht hebben, vermits ze voor de bouwdatum stierven. Mogelijk liet een van de twee overblijvende dochters, Anne Emerence Stevens (1885-1933), die trouwde met Joseph Pitsaer (1853-1912), de kapel bouwen. Rond deze tijd riep pastor Reynen (1845-1912) de heilige Wivina uit tot tweede patrones van de parochie, naast Sint-Gillis. De deuropening met rondboogvormig bovenlicht incluis, is afgezoomd met een geprofileerde hardstenen omlijsting. De witgeschilderde houten deur met glas, beschermd door ijzersmeedwerk, bovenlicht incluis, vertoont een geldgleuf voor aalmoezen. Het gevelparament bestaat uit een topgevelomlijsting, een aanzetsteen, een druiplijst en een vlakke plint uit hardsteen. De topgevel is met dito kruis bekroond. Een vierkantruitvormige gevelsteen vermeldt het jaartal en de patroonheilige 'Ste Wivine - Priez pour nous - 1886'. De kapel staat er vervallen bij en heeft dringend nood aan een restauratie. Het sober interieur vertoont een houten altaar, waarop een monochroom beeld uit gips van de H. Wivina troont, met boek en kaars als attributen. Twee andere heiligen vergezellen haar. De H. Wivina, traditioneel afgebeeld als abdis met staf, boek en kaars, door een engel aangestoken, werd omstreeks  1103 in het Graafschap Vlaanderen geboren. Na weigering van een huwelijksaanzoek vluchtte ze naar Groot-Bijgaarden en werd priorin van een klooster onder de regel van Sint-Benedictus. Haar bemiddeling kan worden ingeroepen in gevallen van pleuritis, oogziekten, gezwellen en tegen een slecht humeur. Boeren deden beroep op haar als het vee ziek was. Haar naamfeest valt op 17 december.